NGO cần làm gì cho xã
hội dân sự ở VN?
Tiến sĩ Phạm Chí Dũng
Gửi cho BBC từ Sài Gòn
Cập nhật: 11:34 GMT - thứ hai, 3 tháng 2, 2014
Đất đai dẫn đến nhiều tranh chấp và bức xúc trong xã hội
Ngày 5/2/2014 sẽ diễn ra cuộc Kiểm điểm Định kỳ Phổ quát về nhân
quyền Việt Nam tại Genève. Bài viết này đặt vấn đề về sự cần kíp xây dựng một
mạng lưới liên kết giữa các NGO quốc tế và các nhóm dân sự Việt Nam nhằm thúc
đẩy các vấn đề về quyền con người và xã hội dân sự.
Người dân đang cần gì?
Các bài liên quan
- Ai nắm chắc ngọn cờ ở Đại hội
12?
- Việt Nam - TPP: Ai mua chính trị
không?
- Khi nào một ngân hàng Việt Nam
sụp đổ?
Chủ đề liên quan
Vào mùa hè năm 2013, lần đầu tiên đã diễn ra vụ cáo buộc của tổ
chức phi chính phủ lớn thứ hai trên thế giới - Global Witness - đối với Tập
đoàn Hoàng Anh Gia Lai về những khuất tất của tập đoàn này liên quan đến đất
đai, môi trường và điều kiện sống của nông dân ở Campuchia. Sau đó, có những
dấu hiệu cho thấy Hoàng Anh Gia Lai đã phải xem xét một cách cẩn trọng hơn
nhiều những dự án mà họ đang tiến hành ở Campuchia và Lào để bớt bị dư luận
phản ứng.
Vụ việc trên là một bằng chứng sống động nhất cho thấy vai trò
của các NGO quốc tế quan trọng đến thế nào trong việc tạo nên những tác động
nhằm gìn giữ môi sinh và môi trường.
Nhưng điều hoàn toàn đáng tiếc là cho đến nay và sau gần một
phần tư thế kỷ mở cửa kinh tế, vai trò của các NGO quốc tế có văn phòng ở Việt
Nam vẫn khá mờ nhạt. Nhiều vấn đề và vấn nạn về đất đai, môi trường, lao động,
trẻ em người già và phụ nữ đã không được chú tâm một cách đầy đủ và sâu sắc.
Trong khi đó, đã hoàn toàn vắng bóng các NGO trong nước (còn gọi là NGO địa
phương).
Global Witness cáo buộc Hoàng Anh Gia Lai phá rừng trồng cao su
ở Campuchia.
Thu hồi đất và xung đột đất đai luôn lại là tiêu điểm nóng bỏng
trong đời sống xã hội ở Việt Nam. Có hàng ngàn ví dụ tiêu cực về việc doanh
nghiệp và các nhóm lợi ích bất động sản chiếm đoạt đất đai của người dân trong
hai mươi năm qua ở Việt Nam theo cách thu hồi đất không thỏa đáng, trái pháp
luật và sau này là bất chấp đạo lý đối với nông dân. Não trạng lợi ích của các
nhóm đầu cơ bất động sản đã mau chóng chuyển từ tâm lý tham lam kềm chế sang
tham lam quyết liệt và bất chấp.
Tất cả những mâu thuẫn đó đã tích tụ đủ dày để biến thành ý thức
phản kháng của một bộ phận nông dân bị mất đất, biến họ thành dân oan và tạo
nên mối xung khắc, dẫn tới xung đột với giới quan chức chính quyền tại nhiều
địa phương. Tại Việt Nam, mỗi năm có hàng chục ngàn cuộc biểu thị phản ứng,
phản kháng của các cá nhân và tập thể nông dân, so với con số hàng trăm ngàn
cuộc ở Trung Quốc. Cũng cho tới nay, ước tính tầng lớp dân oan đất đai ở Việt
Nam phải lên đến ít nhất 3-4 triệu người - tương đương với số lượng đảng viên
trong đảng cầm quyền.
Gần như toàn bộ những câu chuyện thương tâm xã hội đều bắt nguồn
từ thái độ và cách hành xử vô cảm, vô lương tâm của chính quyền các cấp. Quá
nhiều khổ nạn về đất đai, lao động, môi trường cho thấy vẫn chưa có một cải
thiện đáng kể nào được chính quyền thực tâm thực hiện.
"Cũng có những tín hiệu cho thấy một số quan chức cao cấp nào đó
của đảng và chính quyền đang có xu hướng âm thầm “xoay trục” sang phương Tây và
dần chấp nhận đường hướng một mô hình xã hội dân sự trong tương lai cho Việt
Nam"
Với sứ mệnh được mặc định của mình, xã hội dân sự chỉ nhằm làm
cho chính quyền nhận ra được những sai lầm trong chính sách và quá trình thực
hiện chính sách, từ đó tiến hành hủy bỏ hoặc điều chỉnh những chính sách, nhân
sự thực hiện.
Ôn hòa, bất bạo động, tránh đổ máu là những đặc trưng trong
phương pháp hoạt động của xã hội dân sự và các phong trào dân sự.
Hiển nhiên là giai đoạn đầu của xã hội dân sự đang diễn ra ở Việt
Nam, trong bối cảnh nhà nước này đang dần phải chấp nhận những giá trị phổ quát
về nhân sinh, nhân quyền và dân chủ của cộng đồng quốc tế.
Cũng có những tín hiệu cho thấy một số quan chức cao cấp nào đó
của đảng và chính quyền đang có xu hướng âm thầm “xoay trục” sang phương Tây và
dần chấp nhận đường hướng một mô hình xã hội dân sự trong tương lai cho Việt
Nam.
Việt Nam năm 2014 sẽ ra sao?
Dự báo tổng quan, năm 2014 sẽ chứng kiến 5 diễn biến chủ lưu ở
Việt Nam:
Các ghế Tổng Bí thư và Thủ tướng Đại hội 12 được cho là có cuộc
chạy đua căng thẳng.
(1) 2014 là năm đầu tiên của một chu kỳ khủng hoảng ngân hàng,
bắt đầu từ sự đổ vỡ của vài ngân hàng hạng trung và có thể dẫn đến sụp đổ dây
chuyền trong ít nhất 50% số ngân hàng hiện hữu trong vài năm sau đó, dẫn đến
khủng hoảng gần như toàn bộ nền kinh tế. Chu kỳ khủng hoảng kinh tế có thể lên
đến cao điểm vào năm 2016 - 2017 và trở thành sóng nhấn cuối cùng đối với con
thuyền chính trị bươm rách. Đây là diễn biến quan yếu nhất.
(2) Bất ổn xã hội và phản kháng dân chúng sẽ tăng cao về số
lượng, quy mô, tạo nên áp lực lớn đối với chính thể và nằm trong giai đoạn đầu
của một cuộc khủng hoảng xã hội trong những năm sau. Xu hướng này sẽ mau chóng
biến thành xu thế ở rất nhiều địa phương, liên quan đến đất đai, môi trường,
quan hệ giữa người dân và nhân viên công lực, nạn tham nhũng… Sẽ xuất hiện
nhiều hội nhóm độc lập của người dân như những tiền đề của xã hội dân sự.
(3) Bước khởi động cho cuộc tranh đua chính trị chuẩn bị cho đại
hội đảng thứ 12, đặc biệt là vị trí tổng bí thư đảng và vai trò thủ tướng, kể
cả vấn đề “hậu chuyển tiếp” cho một mô hình chính trị mới.
(4) Xu hướng và lực lượng gần gũi với phương Tây sẽ rõ nét và
chiếm ưu thế hơn trong nội bộ đảng. Nếu thành công trong hai năm 2014 - 2015,
xu hướng này sẽ chuyển thành xu thế vào các năm 2016 - 2017 và có thể tạo nên
một sự thay đổi lớn về bản chất chế độ chính trị.
(5) Hoạt động dân chủ gia tăng đáng kể về số lượng hội nhóm,
nhưng bị hạn chế về nguồn nhân lực và thiếu tính trực tiếp với nhu cầu dân sinh
nên không thu hút được số đông quần chúng. Chỉ một bộ phận nhỏ trong số các
nhóm dân chủ hoạt động có tính thực chất và đạt được thành công ở mức độ khiêm
tốn.
Hành động của xã hội dân sự
Chính quyền Việt Nam cản trợ hoạt động kỷ niệm 40 năm Hoàng Sa
bị TQ chiếm.
Trong giai đoạn đầu của xã hội dân sự, một số hành động cần được
ưu tiên triển khai là:
Nhóm hành động chính trị - xã hội: lên tiếng bảo vệ chủ quyền
biển đảo, hạn chế sự phụ thuộc của nền kinh tế và chính trị Việt Nam vào Trung
Quốc; phản biện chống tham nhũng và các nhóm lợi ích, nhóm thân hữu; thúc đẩy
Quốc hội sớm ban hành Luật biểu tình, Luật lập hội, Luật trưng cầu dân ý; thúc
đẩy tiếng nói của trí thức độc lập tại Quốc hội; thúc đẩy tính hợp hiến và hợp
pháp hóa của quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và tự do tôn giáo; phản biện
đối với các điều luật chính trị hóa hành vi phản phản biện như điều 79, 87, 88,
258 trong Bộ luật hình sự; phản biện đối với điều kiện giam giữ phạm nhân trong
các trại giam; hỗ trợ tinh thần và vật chất cho các gia đình có người bị giam
giữ, liên quan đến yếu tố chính trị…
Nhóm hành động kinh tế - xã hội: bảo vệ quyền lợi của nông dân
trước hành vi trưng thu đất đai bất hợp pháp và vô lối; phản biện đối với chủ
đề sở hữu trong Luật đất đai và cơ chế thu hồi đất đối với các dự án kinh tế -
xã hội; bảo vệ quyền lợi của công nhân và thị dân về điều kiện làm việc và an
sinh xã hội; đấu tranh chống tác động tiêu cực của một số doanh nghiệp đối với
môi trường tự nhiên…
Thái độ lên tiếng của phong trào dân sự cũng không thể bỏ qua
việc phản biện đối với một số vấn đề kinh tế gay gắt như nợ công quốc gia; nợ
và nợ xấu; tính độc quyền của kinh tế quốc doanh và một số tập đoàn; ngân hàng;
các thị trường đầu cơ như vàng, bất động sản; những ngành có liên quan mật
thiết đến người tiêu dùng như điện, xăng dầu, nước…
Hiện có lời kêu gọi giám sát mạnh hơn vai trò của NHNN đối với
nợ xấu của khối ngân hàng thương mại.
Và để tự nâng mình lên, các phong trào dân sự cũng phải phản
biện với chính những tiếng nói phản biện thiếu tinh thần xây dựng và đoàn kết
trong giới hoạt động dân chủ ở Việt Nam và hải ngoại.
Trước mắt hoạt động của phong trào dân sự cần nhích thêm một
bước: không chỉ là diễn đàn trên mạng, mà phải hình thành các nhóm công khai
trong đời sống theo phương châm ôn hòa, bất bạo động. Việc hình thành một số
hội nhóm dân sự trong vài tháng qua là bước đi đầu tiên.
Ngay từ bây giờ, đang rất cần đến một sự kết nối có tính thành
tâm, hữu dụng và bài bản giữa các nhóm trí thức phản biện độc lập, trí thức
trong đảng với các nhóm dân sự tiêu biểu của nông dân, công nhân, tiểu thương,
sinh viên, tín đồ tôn giáo trong nước, cùng khối trí thức và kiều bào Việt Nam
ở nước ngoài.
Một mạng lưới NGO trong và ngoài nước?
Dân sinh và môi trường luôn là những tiêu chí đấu tranh rất quan
trọng của phong trào dân sự trên thế giới. Đã đến lúc cần thành lập mạng lưới
NGO quốc tế và NGO Việt Nam về hoạt động này.
Mạng lưới này nhằm tiến hành một số công việc như:
- Tổ chức nghiên cứu các dự án xã hội, thể chế. Trước mắt cần tổ
chức nghiên cứu đề tài về xã hội dân sự ở Việt Nam để chuẩn bị cho tương lai.
Blogger Trương Duy Nhất bị bắt nhưng chưa đưa ra xét xử.
- Tổ chức truyền thông: đào tạo người viết và cách thức làm báo.
- Can thiệp, tác động các vấn đề về nhân quyền. Trước mắt, cần
can thiệp, tác động về chủ đề đất đai, môi trường, nghiệp đoàn lao động, cải
thiện chế độ lao tù. Cần thí điểm một số trường hợp cụ thể tại một số địa
phương.
- Tổ chức đào tạo diễn giả, thông tín viên để chuyển tải thông
tin từ trong nước ra quốc tế.
Hy vọng bài viết này sẽ phần nào hữu ích cho cái nhìn và trở
thành một trong những cơ sở tham khảo và phân tích cho giới quan sát nhân quyền
và dân chủ quốc tế. Bài viết cũng mang tính khuyến nghị đối với Nhà nước Việt
Nam trong việc thực thi các quyền con người của nhân dân, đặc biệt trong bối
cảnh quốc gia này vừa chính thức được chấp thuận có mặt trong Hội đồng nhân
quyền Liên hiệp quốc.
Bài viết phản ánh quan điểm riêng và lối hành văn của tác giả,
một nhà báo tự do đang sống ở TP. Hồ Chí Minh.
'Tôi sẵn sàng ngồi tù
cho đến chết'
Cập nhật: 17:09 GMT - thứ bảy, 1 tháng 2, 2014
LS Lê Quốc Quân (đầu tiên, bên phải) tại phiên tòa sơ thẩm ngày
02/10/2013.
Một tù nhân lương tâm nổi tiếng của Việt Nam, ông Lê Quốc Quân,
vừa gửi thư từ trong tù khẳng định khát vọng tranh đấu đến cùng cho tự do và
dân chủ cho đất nước, đồng thời bày tỏ lòng 'từ bi', 'tha thứ' cho những ai đã
gây đau khổ cho ông và gia đình ông.
Trong bức thư viết tay được chuyển về cho gia đình của ông đúng
hôm 30 Tết nguyên đán Giáp Ngọ, tức ngày 30/1/2014, ông Quân bày tỏ lời cảm ơn
tới tất cả những ai đã quan tâm tới vụ án mà chính quyền Việt Nam đã xét xử và
sắp tiến hành phúc thẩm với ông.
Các bài liên quan
- Phút giao thừa của tù nhân lương
tâm VN
- Nhiều tổ chức kêu gọi thả luật
sư Quân
- Tội 'trốn thuế' của luật sư Quân
Chủ đề liên quan
Luật sư bất đồng chính kiến bày tỏ hy vọng sẽ có 'sự đột biến' ở
phiên tòa phúc thẩm dự kiến diễn ra vào ngày 18/2 tới đây và mong mỏi nhận được
sự ủng hộ của người dân và các giới.
Bức thư từ trong tù của ông Quân viết:
"Tôi hy vọng sẽ có được sự đột biến ở phiên tòa phúc thẩm sắp tới
và rất mong có được sự ủng hộ của đồng bào. Sự ủng hộ bên ngoài có ý nghĩa
quyết định đến chiến thắng của tự do và công lý tại tòa"
"Từ nhà tù Hỏa Lò, giữa bao vây và trở ngại đến nghẹt thở,
tôi hy vọng mảnh giấy này đến được với truyền thông và công luận,
"Sự thực luôn có đường đi riêng và lòng tốt thì có ở khắp
mọi nơi. Xin chân thành cảm ơn tất cả đồng bào đã yêu thương giúp đỡ tôi và gia
đình trong lúc khó khăn này. Trong nhà tù lạnh lẽo tôi thấy ấm lòng."
Hôm 01/2, ông Lê Quốc Quyết, em ruột của luật sư Quân xác nhận
với BBC bằng văn bản và điện thoại các bức thư là của anh ruột của ông.
Ông Quyết nói: "Đúng đêm 30 Tết, có một người mà chúng tôi
đoán là anh em tù trong số mới được ân xá, đã chuyển những bức thư viết tay của
anh Quân đến cho gia đình chúng tôi,
"Đó đúng là chữ, là văn, là tư tưởng và là chữ ký của anh
ấy, những dòng chữ được viết trên những mảnh giấy cóp nhặt, có chỗ viết trên
mặt trong của một vỏ bao thuốc lá,
Lá thư Tết Giáp Ngọ của LS Lê Quốc Quân
"Anh em tù ấy chắc cũng đã rất vất vả mới chuyển được lá
thư ấy đến kịp dịp Tết cho gia đình chúng tôi, và chúng tôi xin bày tỏ lòng cảm
ơn sâu sắc!"
'Sẵn sàng ngồi tù đến chết'
Bức thư của luật sư Quân viết tiếp:
"Tôi sẵn sàng ngồi tù cho đến chết nếu điều đó là tốt đẹp
hơn cho Tổ quốc và Nhân dân Việt Nam anh hùng,
"Tôi có một mong muốn tột bậc là tự do – dân chủ - nhân
quyền được có thật trên quê hương yêu dấu này. Đó là nền tảng cho ấm no và hạnh
phúc bền lâu cho Đồng bào."
"Điều tốt sẽ lớn lên, điều xấu sẽ nhỏ lại. Dân chủ sẽ được mở
rộng, độc tài sẽ phải co vòi. Nhân dân Việt Nam anh hùng sẽ xứng đáng được sống
phồn vinh, hạnh phúc. Nhân dân sẽ tự biết cách và sẽ tự làm. Không ai được quyền
và có thể làm thay"
Về phiên tòa phúc thẩm dự kiến vào hôm 18 tháng này, lá thư
viết:
"Tôi hy vọng sẽ có được sự đột biến ở phiên tòa phúc thẩm
sắp tới và rất mong có được sự ủng hộ của đồng bào. Sự ủng hộ bên ngoài có ý
nghĩa quyết định đến chiến thắng của tự do và công lý tại tòa."
Luật sư Quân khẳng định bản án 30 tháng dành cho ông là
"bất công và vi phạm pháp luật", đồng thời cho hay ông đã kháng cáo
lên tòa án Tối cao và đã tố cáo thẩm phán vi phạm điều 295 Bộ luật Hình sự vì
đã ra bản án trái với pháp luật.
Ông viết: "Mỗi ngày tôi còn bị giam (cầm) là một ngày cực
khổ đối với tôi và gia đình, quan trọng hơn, là một ngày Luật pháp Việt Nam
tiếp tục bị chà đạp."
Mặt khác, luật sư Quân cũng bày tỏ ông đã tha thứ cho những ai
làm cho ông và gia đình ông đau khổ. Ông viết:
"Tôi chân thành xin lỗi tất cả những ai đã buồn phiền hoặc
khổ cực vì hành vi, lý tưởng, lời nói, việc làm của tôi và tôi cũng tha thứ cho
bất cứ ai đã gây ra lỗi và đau khổ cho tôi và gia đình tôi, dù họ có đứng trên
quan điểm nào."
'Niềm tin vào nhân
dân'
Một tờ thư khác của luật sư Quân gửi từ nhà tù dịp Tết nguyên
đán này.
Cuối cùng, ông Quân bày tỏ niềm tin vào tương lai của đất nước
và vai trò của nhân dân trong viễn cảnh mà ông chia sẻ trong lá thư dịp Tết
Giáp Ngọ.
Ông viết:
"Điều tốt sẽ lớn lên, điều xấu sẽ nhỏ lại. Dân chủ sẽ được
mở rộng, độc tài sẽ phải co vòi.
"Nhân dân Việt Nam anh hùng sẽ xứng đáng được sống phồn
vinh, hạnh phúc. Nhân dân sẽ tự biết cách và sẽ tự làm. Không ai được quyền và
có thể làm thay. Việt Nam muôn năm."
Luật sư Lê Quốc Quân sinh 1971 là một blogger và nhân vật bất
đồng chính kiến tranh đấu cho tự do và nhân quyền ở Việt Nam.
Ông bị Tòa án Nhân dân TP Hà Nội kết án 30 tháng tù giam vào ngày
02/10 năm ngoái với tội danh "trốn thuế", nhiều người trong gia đình
của ông cũng đã bị bắt giữ, hoặc bị sách nhiễu.
Một số quốc gia như Hoa Kỳ cũng như Liên minh châu Âu, cùng các
tổ chức theo dõi nhân quyền, phi chính phủ quốc tế và khu vực đã yêu cầu chính
quyền Việt Nam hủy bỏ bản án và trao trả tự do vô điều kiện, ngay lập tức cho
ông Quân.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Nhân quyền và bạo quyền