Việt Nam 2013: Sôi sục bất ổn xã hội

Phạm Chí Dũng gửi RFA từ Việt Nam
2013-12-30

• In trang này
• Chia sẻ
• Ý kiến của Bạn
• Email

Mất ruộng người nông dân chuyển sang công nhân lao động...

AFP

Trong căn phòng u lạnh của trạm xá, Đỗ Thị Thiêm - một phụ nữ nông dân chống cưỡng chế đất đai ở làng Trịnh Nguyễn, tỉnh Bắc Ninh bị băng trắng phủ kín cả phần ngực và hai bên sườn. Vào khoảng giữa năm 2013, chị đã bị những kẻ giấu mặt tạt axit. Nhiều dân làng Trịnh Nguyễn không hề hoài nghi về việc nhóm thủ ác đối với chị Thiêm được chủ đầu tư và cả công an địa phương sai khiến.

Chỉ vài tháng sau khi xuất viện, chị Thiêm lại bị công an tỉnh Bắc Ninh bắt giữ liên quan đến vụ việc bà con nông dân làng Trịnh Nguyễn phải náu mình đòi công lý dưới gầm cầu vượt.

Cảnh nạn phân tầng và phân hóa xã hội ở Việt Nam năm 2013 mới đắng chát làm sao! Trong khí buốt tê tái lòng người vào những ngày cuối năm, một nỗi bất an cùng cực cho năm sau vẫn siết lấy buồng tim những người nông dân mất đất.

Đám mối

Giai tầng nông dân – vốn chiếm đến 60% dân số trong độ tuổi lao động ở Việt Nam – đang lâm vào tình trạng bức bách về kế sinh nhai. Trong khi trên khắp mọi vùng đất nước vẫn hàng ngày lê thê hình ảnh những đoàn dân oan lũ lượt kéo nhau đi đòi quyền lợi bị đánh cắp, một hình ảnh tiêu biểu cho nạn suy thoái kinh tế lại đột phá đầy tính tương hợp: nhiều nông dân phải trả ruộng, bỏ ruộng vì canh tác kém hiệu quả.

Hai hình ảnh liền mạch này lại dẫn đến một bức tranh tương phản: thân gốc chính trị của chế độ “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” đang mục ruỗng trên đám mối khổng lồ lan rộng và ăn sâu đến tận cùng.

Giải quyết đất... RFA files

Thân gốc chính trị của chế độ “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” đang mục ruỗng trên đám mối khổng lồ lan rộng và ăn sâu đến tận cùng.

Từ nhiều năm qua, đám mối ấy đã được hình thành từ vô số kẻ đầu cơ trục lợi mà đến năm 2011, giới công luận ở Việt Nam đã chính thức đặt cho nó cái tên là “nhóm lợi ích”. 

Rất tương đồng với người bạn có tên “Bốn Tốt” đóng đô ở Bắc Kinh, ích lợi của một chủng tộc đặc thù ở Hà Nội và các địa phương được cấu kết bởi rất nhiều quan chức quen thói ăn vặt cùng số đại gia tăng trưởng không ngừng nghỉ trong các lĩnh vực đầy đặn tính độc quyền quốc gia như xăng dầu, 

điện lực, viễn thông, cùng những kẻ đầu cơ mới nổi phất lên từ chuyện kinh doanh hoàn toàn thiếu minh bạch về chứng khoán, bất động sản và vàng bạc.

Vào năm 2012, cơ quan cảnh sát điều tra đã bắt Nguyễn Đức Kiên - người được coi là “bố già” trong nhiều lĩnh vực đầu cơ và có những tham vọng không thèm che giấu đối với chính trường. Nhưng Kiên chỉ là một trong nhiều khối u ác tính chưa phát lộ. Điều đáng nói là ở Việt Nam đã lâu nay xuất hiện nhiều “cá mập” như Kiên – những kẻ thường chỉ chịu hạ mình ăn sáng với các quan chức tối thiểu cấp thứ trưởng.

Ngay cả án tử hình năm 2013 dành cho kẻ có cái tên rất đẹp là Dương Chí Dũng cũng chỉ có ý nghĩa như hành vi “diệt ruồi”, trong lúc vẫn chưa có một con hổ nào được pháp luật chiếu cố.

Hố phân cách giàu nghèo cũng vì thế đã ngày càng trở nên không thể chịu đựng nổi. Cách đây hai chục năm, báo chí chính thống của nhà nước đã tiết lộ độ chênh lệch giữa 5% số người có thu nhập cao nhất với 5% số người có thu nhập thấp nhất lên đến hơn 30 lần. Còn giờ đây, trong khi con số thống kê của các cơ quan chính quyền chỉ thừa nhận khoảng phân hóa đó chưa đến 10 lần, giới chuyên gia phản biện độc lập lại chắc mẩm rằng hố xa cách này phải lên đến 60-70 lần.

Giải quyết biểu tình... RFA files

Rất nhiều quan chức quen thói ăn vặt cùng số đại gia tăng trưởng không ngừng nghỉ trong các lĩnh vực đầy đặn tính độc quyền quốc gia như xăng dầu, điện lực, viễn thông

Những gì đang xảy ra ở Việt Nam thật ra chỉ là cái bóng của những gì đã lộ ra ở Trung Quốc. Vào năm 2011, một nhà phản biện độc lập của Trung Hoa là Vương Tiểu Lỗ đã thống kê độ chênh lệch giữa 5% có thu nhập cao nhất với 5% có thu nhập thấp nhất lên đến 67 lần.

Đó cũng là lý do vì sao mà Trung Quốc đang có đến 200 nhà tỷ phú đô la, nhảy lên bậc trọc phú danh dự trên thế giới. Không chịu kém cạnh, Việt Nam cũng đang len dần vào trang lót của tạp chí Forbes với khoảng 300 đại gia có tài sản trên 100 triệu USD tính theo đầu người.

Oán hận

Vào năm 2012, giới chính khách Việt đã phải chính thức thừa nhận một cụm từ mới: nhóm thân hữu. Tính chất hết sức đặc biệt của khái niệm này chính là sự gắn kết rất hữu cơ và “bền vững” giữa một số chính khách có thực quyền với nhau và với nhóm các đại gia trong nhiều lĩnh vực kinh tế.

Quá dung dưỡng cho các nhóm lợi ích lộng hành, nhóm thân hữu đã trở thành quan tòa để phán quyết về số phận của đại đa số tầng lớp cùng khốn dưới đáy. Nghịch lý “nước giàu dân nghèo” ở Trung Quốc đang tái hiện rất nhanh ở đất nước có lịch sử “ngàn năm Bắc thuộc” và đến nay vẫn còn chịu nhiều phụ thuộc không che giấu vào Trung Nam Hải.

Giải quyết giao thông... RFA files

Không chỉ lệ thuộc đến 90% vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu dùng cho sản xuất, giới tuyên giáo Việt Nam vẫn đang là tấm gương phản chiếu một sự chung đụng rập khuôn đáng hổ thẹn với kẻ mà người dân gọi là “thiên triều”.

Khi 2013 kết thúc, cuộc suy thoái kinh tế ở Việt Nam đã trải qua đúng 6 năm. Tuy nhiên, thời gian đó vẫn như chưa đủ để ứng với điểm kết thúc của một chu kỳ suy thoái thường thấy, mà tất cả hầu như mới chỉ phác ra giai đoạn đầu tiên của một chu kỳ khủng hoảng kinh tế có thể kéo dài đến hàng chục năm hoặc hơn, và hầu như chắc chắn có thể dẫn quốc gia hình chữ S vào ít nhất một thập kỷ mất mát không tránh khỏi.

Nhiều nông dân và cả trí thức Việt Nam đang biểu lộ phản ứng có tính đối đầu với lực lượng công quyền. Tâm lý thù ghét người giàu và giới quan chức cai trị ngày càng ăn sâu vào não trạng của lớp nông dân mất đất, bị nghèo hóa và bị đẩy vào cảnh bần cùng

Tuy thế, vẫn chưa một lần các nghị quyết của đảng cầm quyền ở Việt Nam thừa nhận câu chuyện đất nước này đang lâm vào một cuộc khủng hoảng toàn diện và sâu sắc - điều đã được giới nghiên cứu và truyền thông quốc tế tìm cách mở mắt cho họ từ suốt mấy năm qua.

Kinh tế luôn có thói quen quyết định đến chân đứng chính trị và cả vận mệnh của các chính khách. Với Việt Nam - nơi nền kinh tế còn phải dựa phần lớn vào sản xuất nông nghiệp, bi kịch của nông dân chắc chắn sẽ dẫn đến đến thảm cảnh của chế độ. Bỏ đất, mất đất, và ngay cả trong lúc Việt Nam được khá nhiều ưu ái của cơ chế WTO và lượng xuất khẩu gạo của nước này đứng thứ hai trên thế giới, giá xuất gạo vẫn giảm tương đối và nông dân vẫn thực lỗ…, tất cả những trái khoáy ghê gớm như thế không chỉ bày biện một khuôn mặt điều hành kinh tế chằng chịt sẹo, mà còn khiến cho cơ thể ý thức hệ trở nên tàn tạ hầu như toàn diện những tư tưởng của nó.

Mục ruỗng tư tưởng lại dẫn đến biến thái hành vi. Tháng 9/2013, một nông dân Thái Bình đã xả súng bắn chết vài quan chức điều hành quỹ đất của tỉnh này. Suy thoái kinh tế kéo dài và bế tắc kéo theo những mầm mống khủng hoảng xã hội đang mau chóng lộ diện và có thể bùng nổ trong vô thức. Phần lớn sự lộ hình này đến từ nông thôn miền Bắc - những địa phương có truyền thống cách mạng trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm và cả khởi nghĩa nông dân.

Gần tương tự không khí ở Trung Quốc, nhiều nông dân và cả trí thức Việt Nam đang biểu lộ phản ứng có tính đối đầu với lực lượng công quyền. Tâm lý thù ghét người giàu và giới quan chức cai trị ngày càng ăn sâu vào não trạng của lớp nông dân mất đất, bị nghèo hóa và bị đẩy vào cảnh bần cùng. Mối dắt dây liên tục và hầu như không tránh khỏi như thế sẽ có thể khiến cho chế độ cầm quyền lâm vào ngõ cụt chỉ trong 3-4 năm nữa, một khi khủng hoảng kinh tế công khai trưng diện cái thảm cảnh quay quắt của nó.

Nhà báo Phạm Chí Dũng, Việt Nam 30-12-2013

*Nội dung bài viết không phản ảnh quan điểm của RFA