Viết cho Ngày Quốc Tế Nhân Quyền 2016
Phạm Minh Hoàng
Cùng tác giả:
- Một cuộc ra mắt không giống ai
- Vụ hành hung tàn bạo ngày 28/8
tại Lâm Đồng: chúng ta phải làm gì ?
- Chuyện buồn từ Myanmar
Một trong những câu hỏi gây không ít khó khăn cho những người quan
tâm đến quyền Con Người trong chúng ta là “Tại sao một nước vi phạm nhân quyền
trầm trọng như VN lại được bầu làm thành viên của Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp
Quốc (HĐNQ LHQ) vào năm 2013 với một tỉ lệ rất cao?”. Câu trả lời “Vì thế giới
bị VN lừa gạt” có lẽ không thuyết phục cho lắm khi mọi người đều biết rằng
“nhất cử nhất động” của Việt Nam đều được theo dõi từ các Tổ chức nhân quyền,
của các tòa đại sứ hoặc các cơ quan ngoại giao và báo cáo thường kỳ về chính
phủ nước họ, đó là chưa kể các cuộc trao đổi, gặp gỡ của các phái bộ ngoại
giao, các đặc sứ LHQ về tự do tôn giáo với các anh chị em đấu tranh. Không! câu
trả lời nằm ở chỗ khác, và muốn tìm hiểu chúng ta phải đi ngược thời gian về 50
năm trước.
Vào năm 1946, LHQ thành lập Ủy ban Nhân Quyền (UBNQ) có nhiệm vụ
kiểm soát việc tôn trọng nhân quyền trên thế giới (bản Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân
Quyền của LHQ chỉ ra đời năm 1948). Mà nhân quyền vốn là những khái niệm trừu
tượng hơn, do con người đặt ra và diễn giải tùy tiện. Chính vì thế nên UBNQ
thường xuyên là diễn đàn cực kỳ căng thẳng. Một trong những phiên họp gay go
nhất đã xảy ra vào năm 2001 tại Durban (Nam Phi). Chủ đề của phiên họp là bàn
về nạn kỳ thị. Tuy nhiên kỳ thị ở đây phải được hiểu theo nghĩa rộng chứ không
đơn thuần là kỳ thị về màu da, về chủng tộc.
Vốn cực kỳ nhậy bén về tất cả những gì liên quan đến kỳ thị (theo nghĩa
rộng) nên Trung Quốc dễ dàng "đánh hơi" thấy mũi dùi đang hướng vào
mình qua vấn đề Tây Tạng và Pháp Luân Công, nên trước ngày khai mạc, họ đã tích
cực "đi đêm", vận động hành lang để một mặt triệt tiêu tất cả các
hướng tấn công đến từ các hiệp hội như Ân Xá Quốc Tế (Amnesty International),
Quan sát Nhân Quyền (Human Rights Watch), Phóng Viên Không Biên Giới (RSF),
UNW, Freedom House, FIDH… đồng thời xúi giục các nước Phi châu, các nước Ả Rập
cũng nằm trong danh sách bị cáo nhằm làm "chìm xuồng" vấn đề Tây
Tạng.
Hội nghị Durban được khai mạc trong một không khí cực kỳ căng
thẳng và bát nháo như một cái chợ. Đến lúc này Trung Quốc tung ra một đòn mới: kết
hợp với các nước như Burundi, Cuba, Indonesia, Nigeria, Qatar, Myanmar, Sudan
và dĩ nhiên có cả ông Việt Nam nhà mình để kết thành một khối được các quan sát
viên gọi là "like-minded", tạm dịch là "cùng hội cùng
thuyền" hay nói toạc móng heo ra là một “băng đảng", vì các nước trên
đang nằm trên danh sách đen của UBNQ. Nhóm này chiếm một trọng lượng đáng kể
nên thao túng hoàn toàn hội nghị, đồng thời chúng dựa trên một nguyên tắc là
không được xâm hại đến chủ quyền quốc gia nhằm triệt tiêu mọi mũi dùi nhắm vào
họ, và cuối cùng Durban đã không đạt được mục tiêu ban đầu của mình. Chưa hết,
sự thao túng của nhóm các nước "băng đảng" lên đến đỉnh điểm khi họ
đi đêm để loại Mỹ ra khỏi UBNQ trong nhiệm kỳ 2002 và bầu chủ tịch mới là...Libya
của đại tá Kahdafi, mà sau này thế giới biết đến như một tên đồ tể.
Rút kinh nghiệm đau thương này, các quốc gia thành viên UBNQ đã
nhận xét phải có những cải tổ sâu rộng, và đó là lý do ra đời của Hội Đồng Nhân
Quyền (HĐNQ) vào năm 2006 thế chỗ của UBNQ. Điểm quan trọng là kể từ giờ họ
tránh tình trạng đối nghịch giữa các thành viên và tìm cách “lôi kéo” các nước
“băng đảng” tham gia sâu vào HĐNQ, vì theo họ các nước vi phạm nhân quyền luôn
luôn phải chứng tỏ mình không hề vi phạm nhân quyền bằng cách tham gia vào các
diễn đàn kiểu HĐNQ để thao túng. Với quyết định dùng “biện pháp mềm”, có lẽ
cộng đồng thế giới cũng đã nhìn thấy từ các ảnh hưởng tích cực khi thu nhận
Trung Quốc, Nga, VN và các nước độc tài vào Tổ Chức Thương Mại Thế Giới khiến
cho các nước này suốt ngày phải “đuổi theo chỉ tiêu tăng trưởng”, đồng nghĩa
với việc xa rời cái ý thức hệ độc tài và lỗi thời. Để dễ hiểu, ta có thể so
sánh HĐNQ như một trại giáo dưỡng.
Đến đây mọi người đã hiểu tại sao VN lại “đắc cử” vào HĐNQ năm
2013 với một “đa số áp đảo”.
Tuy nhiên, điều lo lắng của Tổng thư ký Koffi Annan là “nhiều quốc
gia đã tìm cách để được bầu không để bảo vệ các quyền con người, nhưng để bảo
vệ mình chống lại những lời chỉ trích hay phê phán người khác” đã trở thành
hiện thực. Bằng chứng là trong suốt thời gian là thành viên của HĐNQ, “thành
tích” của nhà nước VN không hề giảm.
Các cuộc đối thoại về nhân quyền giữa Liên
Minh Âu châu và Mỹ với VN, các báo cáo của các đặc sứ LHQ về quyền tự do tôn
giáo và tín ngưỡng, các báo cáo của các tổ chức nhân quyền vẫn nêu bật tình
trạng vi phạm nhân quyền ngày càng tăng (1), thậm chí đến sự đóng góp vào HĐNQ
vẫn có phần mang tính cách “băng đảng”, chẳng hạn VN là một trong những nước
hiếm hoi chống lại nghị quyết của HĐNQ về lệnh trừng phạt Bắc Triều Tiên cho dù
tình trạng lúc ấy cực kỳ trầm trọng. Câu hỏi là tại sao vẫn chưa có những biện
pháp trừng phạt trước những vi phạm nhân quyền tại VN?
Đúng là các chính phủ và các định chế chính trị và nhân quyền trên
thế giới đã có quan ngại về tình hình nhân quyền tại VN, nhưng lực lượng dân
chủ còn quá yếu để có thể tạo ra một áp lực, một hậu thuẫn hoặc một tiếng vang
nào đó. Cứ so sánh tầm vóc chúng ta với những gì xảy ra tại Thiên An Môn năm
1989, tại Rangoon (Myanmar) năm 1988, Tunisia và Libya năm 2011 là thấy rõ.
Những vi phạm của VN vì thế dễ dàng được “thông cảm” qua những quan hệ ngoại
giao và thương mại. Chắc mọi người vẫn còn nhớ đến chuyến thăm của Tổng thống
Pháp Hollande tháng 9/2016 và hợp đồng mua 40 chiếc Airbus trị giá 6,5 tỷ USD!
Trở lại vấn nạn đang làm HĐNQ gặp khó khăn. Mục tiêu ban đầu của
HĐNQ nói cụ thể là “chiêu dụ” các nước “có thành tích” để “giáo huấn” họ, mục
đích này xem ra chưa được như ý muốn. HĐNQ hoạt động trên phương thức bình
đẳng, một nước hùng cường như Mỹ cũng chỉ có một phiếu bầu như Lào hoặc Burundi
là những nước nhỏ. Chính vì thế việc một cường quốc có “thành tích đen” đi mua
chuộc phiếu đưa đến chuyện khống chế HĐNQ là điều không tránh khỏi. Xem tình
hình thế giới ngày nay thì chỉ có một nước có khả năng làm chuyện này, đó chính
là anh láng giềng phương Bắc.
Với dự trữ ngoại tệ vượt 4000 tỷ USD, Trung Quốc
dư sức trả nợ cho 10 lục địa châu Phi và còn nhiều hơn thế. Vì thế chỉ khi nào
họ từ bỏ liên kết kiểu băng đảng thì các mục tiêu của HĐNQ mới khả thi và các
chuẩn mực phổ quát mới được tôn trọng.
Tuy nhiên cách dễ dàng hơn cả là ý thức tôn trọng nhân quyền của
các nước nhỏ, trong đó có VN. Nếu các lãnh đạo VN có đủ dũng khí, từng bước dân
chủ hóa chế độ chính trị và lánh xa quỹ đạo kềm tỏa của Trung Quốc cũng như tôn
trọng những cam kết về quyền Con Người, thì đó mới là những đóng góp cụ thể và
có giá trị thực vào những mục tiêu mà HĐNQ đã vạch ra khi thành lập vào năm
2006.
Nhưng chắc chắn lúc đó sẽ chẳng còn ai tha thiết mời mọc chúng ta
vào đấy làm gì!
Nguồn: FB Phạm Minh Hoàng
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Nhân quyền và bạo quyền